Dieta dla cukrzyka – podstawowe informacje i zalecenia żywieniowe

Bardzo niepokojący jest wzrost zachorowania na cukrzycę wśród ogólnej populacji na świecie. Warto wiedzieć jak jej zapobiegać, a jeśli już się pojawi to jak sobie z nią radzić.

Na czym polega cukrzyca?

Najczęściej rozróżnia się dwa typy cukrzycy: 

• typ 1,
• typ 2. 

Cukrzyca typu 1 nazywa jest inaczej insulinozależną. Jest wynikiem przewlekłego wyniszczania komórek trzustkowych poprzez własny układ odpornościowy. Z tego powodu jest nazywana też chorobą autoimmunologiczną. Sam proces niszczenia komórek trzustki może trwać wiele lat przed zdiagnozowaniem tego typu cukrzyc. Na początku bowiem proces ten nie daje żadnych objawów. 

Cukrzyca typu 2 jest z kolei wynikiem zaburzeń kontrolowania prawidłowego poziomu glukozy we krwi. U osób zdrowych odpowiedni jej poziom jest utrzymywany poprzez działanie insuliny, która produkowana jest przez komórki beta trzustki. Bardzo istotna jest także wrażliwość komórek na działanie tego hormonu. 

Cukrzyca typu 1 pojawia się zwykle w młodym wieku. Najczęściej jest diagnozowania w momencie, gdy uszkodzeniu ulega znaczna część trzustki – wynikiem tego jest upośledzona produkcja insuliny lub nawet całkowite jej zaprzestanie. Ten typ cukrzycy jest nieuleczalny.

Objawy zaburzeń gospodarki glukozowo-insulinowej

Kiedy możemy podejrzewać, że mamy do czynienia z zaburzeniami gospodarki glukozowo- insulinowej? Najczęstszymi objawami cukrzycy typu 2 są:

• Zwiększone pragnienie
• Oddawanie większej ilości moczu, również w nocy
• Nieprzemijające uczucie głodu, pomimo spożywania normalnych posiłków
• Senność
• Brak energii od samego rana
• Zmniejszona odporność organizmu

Objawy cukrzycy typu 1 są podobne, jednak w tym przypadku częściej spotyka się:

• Spadek masy ciała pomimo normalnego apetytu
• Rozdrażnienie
• Mdłości
• Bóle brzucha
• Zajady

Powyższe objawy mogą świadczyć również o wielu innych chorobach. Dlatego, jeśli wystąpią należy niezwłocznie skontaktować się z lekarzem i wykonać niezbędną diagnostykę.

Pojawienie się cukrzycy typu 1 nie jest zależne od naszych działań i dbania o zdrowie, inaczej jednak wygląda sprawa z cukrzycą typu 2. 

Przyczyn pojawienia się cukrzycy typu 2 jest kilka:

• Siedzący tryb życia
• Nadwaga i otyłość
• Choroby układu krążenie
• Zaburzenia lipidowe
• Nadciśnienie tętnicze
• Zespół policystycznych jajników
• Występowanie cukrzycy typu 2 w rodzinie

Jak widać na powyższych przykładach cukrzyca typu 2 pojawia się w wyniku innych chorób, zaburzeń lub nieodpowiedniego stylu życia, podczas gdy cukrzyca typu 1 ma głównie podłoże genetyczne, którego nie da się zmodyfikować. 

Diagnostyka cukrzycy

Cukrzycę rozpoznaje się, gdy równocześnie występują wyżej wymienione objawy (nie wszystkie będą występowały u wszystkich chorych) oraz wykonuje się badanie glukozy i insuliny na czczo i krzywą glukozowo- insulinową. Na tej podstawie można stwierdzić, czy mamy do czynienia już z cukrzycą, ze stanem przedcukrzycowym, a może insulinoopornością lub hiperinsuliemią. 

Dwa ostatnie zaburzenia, jeśli nie będą leczone, to również mogą doprowadzić do pojawienia się cukrzycy.

Dieta dla cukrzyka jest niezwykle istotnym elementem leczenia obydwu rodzajów tej choroby, jednak nie zawsze jest wystarczająca. W przypadku cukrzycy typu 1 wdrożenie do codziennego użytku insuliny przez pacjenta jest niezbędne, ponieważ jak już wcześniej wspomniano – w przypadku tego typu choroby insulina nie jest produkowana przez organizm lub są to szczątkowe ilości, które nie są w stanie zapewnić prawidłowej glikemii. 

Mamy w tym momencie na rynku różne rodzaje insulin (krótko i długodziałające) – pozwala to wyrównywać poziom glukozy w ciągu doby w jak najbardziej komfortowy sposób dla chorego. Jeśli chodzi o cukrzycę typu 2, to dostępnych jest o wiele więcej preparatów ułatwiających kontrolę glikemii, chociaż podawanie insuliny również jest jedną z opcji. Kluczowe jest w przypadku obydwóch chorób dostosowanie leczenia do potrzeb, stylu życia i zaawansowania choroby. 

Dieta dla cukrzyka typu 1 vs dieta dla cukrzyków typu 2

Dieta dla cukrzyka jest niezbędnym elementem leczenia zaburzeń glikemii. Dietoterapia w przypadku obydwóch typów cukrzycy jest bardzo podobna. Podstawą jest prawidłowe i odpowiednio zbilansowane odżywianie:

• Posiłki powinny być spożywane w regularnych odstępach czasowych.
• Diabetycy powinni jeść 4-5 posiłków dziennie – ilość posiłków jest uzależnione od rodzaju przyjmowanych leków oraz trybu życia.
• Każdy posiłek powinien być odpowiednio zbilansowany: najlepiej, żeby w każdym znajdowało się źródło białka, tłuszczu i węglowodanów.
• Dieta dla cukrzyka powinna zawierać jak najbardziej różnorodne produkty.
• Najlepszym źródłem węglowodanów będą produkty pełnoziarniste: makarony i pieczywo z mąki razowej, brązowy ryż, różnego rodzaju kasze, płatki owsiane itp.
• Dobrym źródłem białka będą: chudy nabiał, jajka, mięso drobiowe, ryby (morskie i słodkowodne), strączki, tofu.
• Warto, aby dieta dla cukrzyka zawierała odpowiednie źródła tłuszczów: oliwę z oliwek, olej rzepakowy, olej lniany, oleje z różnego rodzaju orzechów, awokado, tłuste ryby morskie, orzechy, nasiona słonecznika i dyni.

Zachęcamy do przeczytania całego, kompletnego poradnika na temat diety z niskim indeksem glikemicznym, dostępnego na platformie MajAcademy. 

Dieta dla cukrzyka opiera się na zasadach zdrowego odżywiania i może być stosowana tak naprawdę przez każdego, kto chce zadbać o swoje zdrowie z pomocą diety. Dobrze sprawdzającym się modelem żywienia w przypadku tych chorób jest także dieta śródziemnomorska i dieta DASH.

Jeśli osoba cierpiąca na cukrzycę ma problem z dodatkowymi kilogramami (dotyczy to częściej osób z cukrzycą typu 2), to warto zwrócić wtedy uwagę na ilość przyjmowanych kalorii w ciągu dnia i dostosowanie ich pod redukcję masy ciała. Badania pokazują, że każdy zgubiony kilogram poprawia parametry zdrowotne diabetyka. 

Warto w tym celu skonsultować się z dietetykiem zespołu MajDiet, który jest specjalistą w tym temacie.

Czego nie powinien jeść cukrzyk?

Oprócz produktów zalecanych dla diabetyków jest również kilka, których warto unikać w codziennym jadłospisie:

• Cukier i wszelkie jego źródła: syrop fruktozowo-glukozowy, miód, melasa itp. Można je zastąpić takimi substancjami słodzącymi jak: ksylitol, erytrol, słodziki, stewia
• Tłuste wędliny i mięso wieprzowe
• Potrawy smażone na głębokim tłuszczu
• Fast-food
• Gotowe ciasta, ciasteczka, cukierki i batony (zwykle zawierają zbyt dużą ilość cukru w porównaniu z domowymi wypiekami)
• Należy wyeliminować z diety (najlepiej całkowicie) alkohol – leków przepisywanych w przypadku cukrzycy typu 2 nie wolno mieszać z alkoholem

Nawet osoby zdrowe powinny zwrócić uwagę na ilość tych produktów w swojej diecie i znacznie je ograniczyć – dzięki temu unikną pojawienia się wielu chorób dietozależnych.

Przykładowy jadłospis dla cukrzyka

Dieta dla cukrzyka powinna być jak najbardziej zróżnicowana. 

Przykładowo, może one wyglądać w ten sposób:

Śniadanie

• Kanapka z twarożkiem i warzywami
• Jajecznica z pełnoziarnistym chlebem i warzywami

II śniadanie

• Serek wiejski z borówkami i orzechami
• Sałatka warzywna z makaronem pełnoziarnistym

Obiad

• Łosoś z brązowym ryżem i surówką z roszponki, suszonych pomidorów i cieciorki
• Pierś z kurczaka w sosie pomidorowym z cukinią i kaszą gryczaną

Kolacja

• Sałatka z tuńczykiem, fasolą i szpinakiem
• Tosty z pieczywa pełnoziarnistego z mozzarellą i pomidorem

Czasem warto włączyć również małą przekąskę – jogurt naturalny z owocami i orzechami, kanapka z szynką drobiową i warzywami. Szczególnie przydatna jest w przypadku cukrzycy typu 1, jako niewielki posiłek przed snem. Jest to często dobre rozwiązanie w przypadku nocnych problemów z poziomem glukozy we krwi. Ilość posiłków w ciągu dnia – szczególnie w przypadku cukrzycy typu 1- jest uzależniona od dobranych przez lekarza leków.

Więcej przepisów oraz planów dietetycznych, odpowiednich dla cukrzyków znajdziesz na platformie MajAcademy.

Dieta dla diabetyka – podsumowanie

Zarówno cukrzyca typu 1 i typu 2, to choroby, które towarzyszą choremu przez całe życie. Podstawą jest zadbanie o odpowiednie odżywianie, zgodne z zasadami zdrowego żywienia. 

Warto również zwiększyć aktywność fizyczną, uprawiając ją regularnie. Każda jej forma będzie wpływała pozytywnie na unormowanie poziomów glukozy we krwi (nie tylko w przypadku diabetyków, ale zdrowych osób także!). Ważnym aspektem leczenie cukrzycy jest również zmniejszenie poziomu stresu organizmu. Zalicza się do tego: spanie odpowiednią ilość godzin, dbanie o swoje zdrowie psychiczne, czy stosowanie technik relaksacyjnych. Permanentny stres i tym samym stale podniesiony poziom kortyzolu w organizmie będzie wpływał negatywnie na stężenie insuliny i glukozy we krwi, często uniemożliwiając osiągnięcie optymalnych poziomów tych parametrów. Zadbanie o siebie na wielu frontach pozwoli zapanować nad chorobą i cieszyć się dłużej zdrowiem, pomimo problemów z gospodarką glukozową. 

Bibliografia:

• Glińska J., Skupińska A., Lewandowska M., Brosowska B., Kunikowska B.: „Czynniki demograficzne a ogólna jakość życia chorych z cukrzycą typu 1 i 2”, Problemy Pielęgniarstwa 2012, 20 (3), 279-288
• Małecki M.: „Otyłość, insulinooporność, cukrzyca typu 2”, Kardiol Pol, 2006, 64, 10 (supl. 6), 561-566